Bassano del Grappa
W miejscu, gdzie rzeka Brenta rozszerza się po wyłonieniu spośród wzgórz, leży BASSANO, które rozrosło się znacznie w tym stuleciu, lecz jego zabytkowe centrum pozostaje wolne od XX-wiecznych pomyłek. Miasto jest bardziej znane zarówno ze względu na wyroby przemysłowe i produkty rolnicze, jak również wydarzenia z okresu wojen światowych (patrz niżej) niż dzięki jakimś wybitnym gmachom czy zabytkom. Przez wieki Bassano było ważnym wytwórcą ceramiki i żeliwa, słynie także z destylarni grappa i takich smakołyków, jak porcini (suszone grzyby), białe szparagi i miód.
Miasto
Niemal wszystkie atrakcje Bassano znajdują się między Brentą a dworcem kolejowym; poza tym rejonem szybko dochodzi się do niedawno zabudowanych przedmieść. Idąc od dworca przecina się obwodnicę viale delle Fosse i dochodzi do Piazza Garibaldi, jednego z dwóch głównych placów. Tutaj w krużgankach XIV-wiecznego kościoła San Francesco mieści się obecnie Museo Civico (wt.-sb. 10.00-12.30 i 14.30-18.30, nd. 10.00-12.30 i 15.00-18.30; 1000 L). Sale na dole poświęcone są ceramice, drukarstwu (które przez długi czas stanowiło jedno z kluczowych rzemiosł w Bassano) i znaleziskom archeologicznym. Na górze umieszczono zbiory obrazów autorstwa rodziny da Ponte (zwanego także rodziną Bassano) i kilka gipsowych rzeźb Canovy; muzeum posiada również 2000 jego rysunków. Najbardziej interesujące — nie licząc sali poświęconej Ticie Gobbi, który urodził się w Bassano — są olbrzymie freski plafonowe, przeniesione tu podczas remontu dachu pałacu, w którym się znajdowały.
Na drugim końcu placu wznosi się Torre Civica, niegdyś wieża strażnicza XII-wiecznych murów wewnętrznych, obecnie wieża zegarowa z dorobionymi w XIX w. blankami i oknami. Przez położoną za XV-wieczną loggią (niegdyś siedzibą weneckiego komendanta) Piazzetta Montevecchio dochodzi się do gmatwaniny ulic i schodów opadających ku rzece i do Ponte degli Alpini. Po raz pierwszy przerzucono przez rzekę most w tym miejscu już w XII w. i od tego czasu często trzeba było go odbudowywać lub remontować, głównie ze względu na powodzie; obecna konstrukcja została zaprojektowana przez Palladia w 1568 r. w drewnie, aby uczynić most maksymalnie elastycznym.
Przy bliższym końcu mostu znajduje się Nardini, założona w 1779 r. destylarnia grappy (wt.-nd. 8.00-20.00); można tam nabyć najwyższej jakości trunek, zakosztowawszy go uprzednio w barze.
Nazwy wielu ulic i placów w Bassano upamiętniają ofiary dwóch wojen światowych. Wielki pomnik ofiar wojny znajduje się jednak za miastem, na Monte Grappa. W tej olbrzymiej, okrągłej, wielopoziomowej konstrukcji umieszczono ciała 12000 żołnierzy armii włoskiej i austro-węgierskiej; pomnik jest raczej deklaracją przyszłej przyjaźni niż symbolem żałoby; został wybudowany przez faszystów w 1935 r. „Via Eroica” prowadzi od pomnika (do którego latem można dojechać z Bassano autobusem) do muzeum.
Informacje praktyczne
Biuro APT jest przy viale delle Fosse 9 (pn.-sb 9.00-12.30 i 15.00-18.45) z dworca prosto, a potem w prawo, w szeroką viale. Nieodpłatne pismo zatytułowane „Bassano Mese” zawiera aktualne informacje o usługach i wydarzeniach w mieście.
Autobusy do Maser, Possagno, Maróstica i Asolo (patrz niżej) odjeżdżają regularnie z Piazzale Trento, po drugiej stronie viale delle Fosse od APT; w Bar Trevizani na piazzale można się poinformować i kupić bilety (pn.-sb. 6.30-20.30, nd. i święta 8.00-12.00 i 15.00-19.15).
Z tanich noclegów są dwie możliwości: Bassanello, via P. Fontana 2 (0424/35347), lub Castello, Piazza Terraglio 20 ( 0424/23462) — w obu dwójka kosztuje 28000 L.
Jeśli chodzi o gastronomię, w Antica Osteria, via Matteotti 5 (pn. zamkn.) można dostać dobre przekąski barowe, natomiast Combattini, via Gamba 22 (sb. zamkn.) polecamy na pełny posiłek.
Maróstica
Siedem kilometrów na zachód od Bassano znajduje się kolejna twierdza Ezzelina da Romano, okolone murami miasto MARÓSTICA, którego forteca wznosi się ponad starym centrum na grani wzgórza Pausolino. Ezzelini sprawowali tu władzę przez długi okres (Ezzelino III nastał po Ezzelino Jąkale, a ten z kolei po Ezzelino Mnichu), lecz mury miasta i Castello Inferiore (niższy zamek) wzniosła inna despotyczna dynastia, Scaligerich z Werony.
Za zamkiem znajduje się Piazza Castello, rynek miasta, na którego powierzchni namalowana jest plansza do gry Partita a Scacchi, głównego tytułu miasta do sławy. Gra ta powstała, gdy dwóch rycerzy pretendujących do ręki tej samej damy postanowiło rozwiązać spór za pomocą figur szachowych, a nie mieczów. Zastosowano żywe figury, a współcześnie gra jest odtwarzana z wielką pompą w drugi weekend września lat parzystych. Wkładane na tę okazję XIV-wieczne kostiumy są wystawiane w Castello Inferiore (nd. 14.00-18.00; 500 L).