Delta Padu
„Tak brzydka, że aż piękna”, mawia się o delcie Padu — rozciągającej się na wschód od Ferrary połaci bagnisk i lagun, zakończonej języczkami lądu wcinającymi się w wody Adriatyku. Większość podróżujących nie zatrzymuje się tutaj, toteż władze turystyczne zdecydowały się na agresywną działalność promocyjną.
Pad rozwidla się na szereg odnóg i przebija się ku morzu przez te podmokłe tereny. Delta bardzo się zmieniła od czasów, gdy kupcy etruscy założyli tu w IV-III w. p.n.e. port Spina, większość lądu bowiem pomiędzy Comacchio a Rawenną znajdowała się jeszcze pod wodą. Do czasów współczesnych morze cofnęło się o 12 km, częściowo dzięki programom odwadniającym, i z każdym rokiem obszar staje się coraz mniej bagnisty — co z radością witają farmerzy, lecz nie ptactwo wodne zamieszkujące ten rejon.
Dwie główne laguny — Valli di Comacchio i Valle Bertuzzi zostały wyznaczone na rezerwaty przyrody, aby przynajmniej wstrzymać ten proces, i stanowią jedne z najwyżej ocenianych terenów do obserwacji ptaków w Europie, będąc środowiskiem dla ptaków osiadłych i wędrownych, łącznie z czaplami, czaplami białymi, kulikami, szablodziobami i mewami rybołówkami.
Innym zagrożeniem dla życia zwierząt (i ludzi) w rejonie jest zanieczyszczenie środowiska: każdego dnia do Padu spuszczanych jest 1728 kilogramów arsenu, a dalszym powodem do niepokojów są wycieki z rafinerii ropy naftowej i pobliskich elektrowni jądrowych. Nic zatem dziwnego, że zabroniona jest kąpiel w rzece, a woda jest uznana za niezdatną do picia i irygacji.
Choć po przeczytaniu powyższego może się to wydać dziwną propozycją, najlepszym środkiem lokomocji do zwiedzania delty jest łódź. Wycieczki łodzią wraz z przewodnikiem organizuje wiele osób w rejonie. Sig. Schiavi Vincensino, via Vicolo del Farol (0533/99815) lub Sig. Dante Passarella, c/o Ristorante USPA (0533/99817), obaj w Gorino, w letnie niedziele spuszczają łodzie na wodę, jeśli znajdzie się wystarczająco dużo zainteresowanych. Na wycieczkę łodzią można się również wybrać w Valle Fole, na południe od Comacchio; informacje w Larus Yiaggi przy Piazza Ugo Bassi 32 w Comacchio.
Comacchio
Główne miasto w okolicy, COMACCHIO, to niewielka miejscowość rybacka poprzecinana siecią kanałów, z cieszącym się lokalną sławą potrójnym mostem, czyli Trepponti, wybudowanym w 1634 r. w poprzek trzech kanałów. Comacchio jest portem połowu węgorzy i najlepiej zjawić się tu jesienią, gdy wijące się masy tych stworzeń są wyławiane z kanałów po drodze do Morza Sargassowego. W jednej czy dwóch restauracjach podaje się stały zestaw składający się z wędzonych węgorzy (anguille), rybnego risotto i fritlo misto, lecz najlepsze lokale gastronomiczne są za miastem, dostępne tylko dla zmotoryzowanych.
Plaże bezpośrednio na wschód od Comacchio nie są szczególnie zachęcające, biorąc pod uwagę bliskie sąsiedztwo trujących wód Padu, lecz warto obejrzeć wychodzące w morze pionowe sieci ustawione po obu stronach kanałów. Nawiasem mówiąc, przystań w Commacchio nosi nazwę Porto Garibaldi, gdyż bohater risorgimenta pozostał tu na brzegu z żoną Anitą i ich towarzyszem Leggero, gdy ostatni Garibaldim zostali wyłapani na morzu przez marynarkę austriacką.
Na północ od Comacchio: opactwo Pomposa i okolica
Jeśli chodzi o zabytki, obszar ma do zaoferowania jedynie położone około dwadziestu kilometrów na północ od Comacchio (autobusy z Comacchio i bezpośrednio z Ferrary) opactwo Pomposa, osamotniony zespół budynków, który od całkowitego zapomnienia ratuje przebiegająca w pobliżu główna droga do Chioggia i liczne wycieczki autokarowe latem.
W centrum opactwa, które obejmuje kampanilę w stylu lombardzko-romańskim, kapitułę i refektarz, znajduje się bazylika z VIII w., zawierająca freski malarza Vitale da Bologna i szkoły bolońskiej, lecz opactwo jest bardziej znane dzięki jednemu z mnichów, Guide d’Arezzo, który w XI w. wynalazł tu skalę muzyczną. Nie później niż kilkaset lat po wybudowaniu opactwo podupadło, gdyż delta stała się bardziej bagnista i malaryczna, a ci, których nie wykończyła choroba, z trudem utrzymywali się przy życiu dzięki myśliwstwu i rybołówstwu. W XVII w. mnisi ostatecznie opuścili opactwo.
Z Pomposy prowadzi boczna droga do Volano, wzdłuż Valle Bertuzzi, połaci wody z małymi wysepkami obejmującej Riserva Natura Pineta di Volano. Po drugiej stronie ujścia jest Bosco della Mesola, starożytny las zasadzony przez Etrusków, obecnie otoczony polami papryki i karczochów. Las skurczył się od czasu, gdy prowadziło się tu wyrąb, lecz jest to jedyny większy drzewostan w okolicy; pośród dębów i jałowca kryją się sarny. Do lasu można wejść tylko w weekendy (8.00-do zmroku), a przy bramie można wypożyczyć rower—dojazd autobusem z Ferrary do GORO, wysiąść należy na przystanku nr 15, a następnie iść 2 km pieszo z powrotem drogą, do skrętu w lewo.
Samo GORO, kolejny port na wybrzeżu, jest wykorzystywany zarówno przez głębinowe dryftery, jak i mniejsze łodzie lokalne, i należy do najlepiej prosperujących, choć zarazem najmniej barwnych miejscowości na tym odcinku brzegu. To, co zostanie wyłowione, albo wkłada się do lodu i ładuje bezpośrednio na ciężarówki kontenerowe bądź też sprzedaje w spółdzielni kilkaset metrów dalej. Teoretycznie spółdzielnia sprzedaje jedynie w hurcie, lecz na nabrzeżu odbywają się prywatne przetargi. Droga z Goro towarzyszy kanałom odpływowym, w których poziom wody przewyższa otaczające pola. Główną miejscowością w tej okolicy jest MESOLA, gdzie w soboty na dziedzińcu i w portyku zamku odbywa się hałaśliwy targ. Z Mesoli droga na zachód biegnie wzdłuż jednej z głównych odnóg Padu — Po di Goro — która wyznacza zarazem granicę z Veneto.
Na południe od Comacchio: Alfonsine i Museo del Senio
Na krajobraz wokół lagun Valli di Comacchio składa się ziemia uprawna i bagniska. Budynki należą do rzadkości i jedyną oznaką życia jest gdzieniegdzie czapla czy ptak drapieżny. ALFONSINE, główny ośrodek rejonu, leży przy linii kolejowej Ferrara-Rawenna, lecz nie ma tam nic, co skłaniałoby do zatrzymania się na dłużej. Po ciężkim bombardowaniu w 1944 r. z przedwojennego miasta bardzo niewiele pozostało i warto zobaczyć jedynie Museo del Senio na Piazza della Resistenza (codz. 9.00-13.00 i 14.00-18.00, sb. i nd. po południu zamkn.). Ukazuje ono dzieje wojny, łącznie z dokumentacją na temat niemieckiej „Linii Gotyckiej” w poprzek Apenin oraz roli partyzantów włoskich w jej przełamaniu. Wśród wielu przedmiotów i zdjęć znajduje się kolekcja fotografii bram wykonanych z gąsienic czołgów (jest ich tu nadal wiele), a także mostów do przerzucania naprędce przez rowy i kanały.