Florencja – Od Piazza della Signoria do Ognissanti
Mimo programów urbanistycznych z ubiegłego stulecia i bombarowań ostatniej wojny wiele ulic Florencji zachowało swój średniowieczny charakter, szczególnie w dzielnicy na zachód od Piazza della Signoria. Coś w rodzaju przedsionka do tej części miasta stanowi Mercato Nuovo (latem codz. 9.00-19.00; zimą wt.-sb. 9.00-17.00), którego kramy z pamiątkami należą do najbardziej obleganych w mieście; targ istnieje tu od XI w., choć obecna loggia datuje się z XVI stulecia. Mała grupka ludzi gromadzi się zwykle wokół dzika zwanego II Porcellino i próbuje zrzucić monetę na szczęście z paszczy bestii do kraty poniżej jej głowy. Przechadzka po ulicach za XIII-wiecznym Palazzo di Parte Guelfa — takie ulice jak via delle Terme i Borgo Santi Apostoli — daje pewne wyobrażenie o klimacie średniowiecznej Florencji, kiedy każdy ważniejszy dom był miejską fortecą.
Palazzo Davanzati
XIV-wieczny Palazzo Davanzati jest najbardziej autentycznym przykładem domu z tego okresu w mieście, choć w dużej mierze został odrestaurowany. W XVI w. blanki na dachu zastąpiła loggia, a na froncie Davanzati umieścili swą tarczę herbową; poza tym budynek wygląda mniej więcej tak jak na początku swego Umienia. Dziś w pałacu mieści się Museo della Casa Fiorentina Antica (wt.-sb. 9.00-14.00, nd. 9.00-13.00; 2000 L), i prawie każda sala zrekonstruowanego wnętrza jest urządzona i ozdobiona w stylu średniowiecznym, z zastosowaniem autentycznych zabytków z różnych źródeł.
W XIV-wiecznych domach kupieckich główne pokoje miały zwykle kunsztownie malowane ściany, tak więc i w Palazzo Davanzati zachowane są piękne przykłady takiej dekoracji—szczególnie w jadalni, gdzie dolną część ścian zdobi motyw papuzi, a na górnej ukazany jest rząd drzew. Według współczesnych kryteriów wyposażenie jest skromne, lecz wskaźnikiem dostatku była nie jego ilość, a jakość: gobeliny, ceramika i koronki są pięknymi przykładami rękodzieła, szczególnie sycylijska narzuta w sypialni na pierwszym piętrze ze scenami z dziejów Tristana. Chyba najbardziej wymowną oznaką bogactwa pierwszych lokatorów pałacu była jednak prywatna studnia, z której wodę wybierano szybem ciągnącym się przez wszystkie pięć pięter.
Santa Trinita
Dalej, na zachód za Palazzo Davanzati, via Porta Rossa łączy się z Piazza Santa Trinita; właściwie nie jest to plac, tylko poszerzona via Tomabupni, najdroższa ulica w mieście. Przekracza ona Arno najbardziej stylowym mostem we Florencji, Ponte Santa Trinita; projektantem rzekomo był Ammannati, lecz ugięcie przęseł tak bardzo przypomina łuk grobów Medyceuszów wykonanych przez Michała Anioła, że chyba jemu należą się słowa uznania.
Starożytność kościoła Santa Trinita (codz. 8.00-12.00 i 16.00-19.00) jest widoczna w zlatynizowanej wymowie jego nazwy — we współczesnej włoszczyźnie akcent pada na ostatnią, a nie pierwszą sylabę. Założony w XI w. kościół został przebudowany w okresie od 1250 r. do końca następnego stulecia, lecz z budowli romańskiej ocalała wewnętrzna strona ściany frontowej.
Surowość architektury łagodzi szereg dzieł sztuki, z których najlepsze pochodzą z XV w. Lorenzo Monaco wymalował freskami czwartą kaplicę po prawej stronie i wykonał obraz ołtarzowy Zwiastowanie, natomiast dekoracji Cappella Sassetti (druga na prawo od ołtarza) podjął się Ghirlandaio, który stworzył obraz ołtarzowy Pokłon pasterzy i cykl fresków przedstawiający Sceny z życia św. Franciszka. Umiejscowiona na Piazza della Signoria scena ukazująca św. Franciszka podtrzymującego regułę zakonu zawiera portrety Wawrzyńca Wspaniałego i Francesco Sassettiego, patrona kaplicy — stoją oni na pierwszym planie po prawej, odbierając hołd od synów Wawrzyńca i jego protegowanego, filozofa Poliziano. Przejmujące dzieło Luci della Robbia—grób Benozzo Federighiego, biskupa Fiesole — zajmuje ścianę kaplicy drugiej na lewo od ołtarza i obramowane jest ceramiczną bordiurą kwiatów i zieleni.
Palazzo Strozzi i Palazzo Rucellai
Sklepy na via Tomabuoni to zaklęte rewiry dla tych, którzy nie podróżują pierwszą klasą. Filie mają tu Yersace, Armani i inne modne firmy, dzielące teren ze sklepami z biżuterią i wyrobami skórzanymi Gucciego, najbardziej znanej firmy miejscowej.
Ostentacyjne bogactwo nie jest na via Tomabuoni niczym nowym, gdyż nad całością dominuje olbrzymi Palazzo Strozzi, ostatni największy i najmniej subtelny z florenckich pałaców renesansowych. Filippo Strozzi wykupił i wyburzył tuzin domów pod kamienną warownię zaprojekowaną przez Giuliana da Sangallo, której budowa trwała od 1489 do 1536 r. i przeszła w tym czasie pod nadzór Cronacy. Stała wystawa w Museo di Palazzo Strozzi (pn., śr. i pt. 16.00-19.00; wstęp wolny) wyjaśnia historię pałacu.
Niektórzy florenccy plutokraci zdołali zrobić wrażenie z trochę większym smakiem. Gdy Giovanni Rucellai—jeden z najbogatszych kupców w mieście, a do tego ceniony uczony—zdecydował się w latach 50-tych XV w. zlecić budowę nowego domu, zwrócił się do architekta Leona Battisty Albertiego, uniwersalnego geniusza renesansu. Palazzo Rucellai, znajdujący się niedaleko domu Strozzich, przy via della Vigna Nuova, był pierwszym pałacem florenckim wzniesionym według reguł architektury klasycznej — rzędy pilastrów, nacięte w gładkich kamiennych blokach, wyraźnie odwołują się do zewnętrznej ściany Koloseum. Jeszcze bardziej wyrafinowane dzieło Albertiego, Cappella di San Sepolcro (sb. 17.30 X-VI), można podziwiać w sąsiedniej Cappella Rucellai; zaprojektowana została jako pomnik nagrobny ; Giovanniego Rucellai w formie zminiaturyzowanej rekonstrukcji kościoła Świętego Grobu w Jerozolimie.
Kościół San Pancrozio, którego część stanowiła kiedyś kaplica Albertiego, został przekształcony w szykowne Museo Mario Marini (VI-VIII śr.-pn. 10.00-13.00 i 16.00-19.00; IX-V śr.-pn. 10.00-18.00; 4000 L), gdzie wystawiane są dzieła kilka lat i temu zapisane miastu w testamencie przez tego rzeźbiarza. Dominują wariacje na jego ulubiony temat „koń i jeździec”.
Ognissanti
W czasach średniowiecznych główny obszar produkcji tekstyliów — podstawy i gospodarki Florencji — leżał na zachód od miasta. Ognissanti, główny kościół w tej kwaterze, został założony w XIII w. przez zakon benedyktyński, który zajmował się i przędzeniem materiałów wełnianych. Trzysta lat później kościół przejęli franciszkanie, którzy przebudowali go w stylu barokowym, oszczędzając tylko kampanilę.
Fasada kościoła budzi zainteresowanie historyków jako jeden z pierwszych wykwitów stylu barokowego we Florencji, lecz swą atrakcyjność zawdzięcza Ognissanti wcześniejszym elementom — freskom Domenica Ghirlandaio i Sandro Botticellego. Młoda twarz, wciśnięta pomiędzy Madonnę a odzianego w czarny płaszcz mężczyznę na obrazie Madonna delta Misericordia Domenica Ghirlandaio, j nad drugim ołtarzem po prawej stronie, należy ponoć do Amerigo Vespucciego, któremu Ameryka zawdzięcza swą nazwę. Trochę dalej, po obu stronach nawy j głównej, zawieszone są portrety św. Augustyna i bardziej przyziemnego św. Hieronima, oba namalowane w 1480 r. — pierwszy przez Botticellego, drugi przez Ghirlandaia. W tym samym roku Ghirlandaio wykonał bukoliczną Ostatnią I wieczerzę, pokrywającą jedną ścianę refektarza (pn.-sb. 9.00-12.00 i 14.00-16.00), do którego idzie się przez krużganki.