Florencja – San Lorenzo
Powstały w IV w. San Lorenzo (8.00-12.00 i 15.30-19.00) uchodzi za najstarszy kościół we Florencji i przez prawie trzysta lat pełnił funkcję katedry miasta. Jako że był to kościół parafialny Medyceuszów, cieszył się patronatem tego rodu: w 1425 r. Giovanni Bicci de’Medici zlecił Brunelleschiemu przebudowę San Lorenzo i posunięcie to zapoczątkowało długi związek rodziny z budynkiem. Choć Michał Anioł namęczył się nad projektem fasady San Lorenzo, naga cegła nigdy nie została pokryta i stanowi surowe, niewłaściwe preludium dla potężnej prostoty wnętrza Brunelleschiego, które jest jednym z najwcześniejszych renesansowych projektów budowli sakralnych.
Wewnątrz wyróżniają się dwa obrazy — Zaślubiny Maryi Panny Rossa Fiorentino (druga kaplica na prawo) i Zwiastowanie Filippo Lippiego (w kaplicy po zachodniej stronie lewego transeptu). Bardziej uderzające są jednak dwie ambony z brązu dzieła Donatella. Gęsto pokryte są niepokojącymi reliefami, ukazującymi głównie sceny przed i po Ukrzyżowaniu, i stanowią ostatnie prace artysty, dokończone przez jego uczniów. Opodal, u stóp stopni ołtarzowych, wielka tarcza z wielobarwnego marmuru stanowi nagrobek Cosima Starszego, głównego patrona artysty.
Kolejne dzieła Donatella (który jest pochowany w kaplicy z obrazem Lippiego) ozdabiają sąsiednią Sagrestia Vecchia (starą zakrystię). Większość prac dekoracyjnych jest tu dziełem Donatella — dwie pary drzwi z brązu, wielkie reliefy ze świętymi Kosmą i Damianem oraz św. Wawrzyńcem i Stefanem i osiem tond z terakoty. Tablica z mlecznego marmuru w środku sali to grób rodziców Cosima Starszego, Giovanniego Bicci de’Medici i Piccardy Bueri.
HIBLIOTECA LAURENZIANA
Drzwi przy końcu lewej nawy San Lorenzo prowadzą na dziedziniec i do schodów Biblioteca Laurenziana (pn.-sb. 9.00-13.00; wstęp wolny), kluczowego przykładu architektury manierystycznej. Chcąc stworzyć odpowiednio wzniosłą siedzibę dla cennych manuskryptów zebranych przez Cosima Starszego i Wawrzyńca Wspaniałego, papież Klemens VII (bratanek Wawrzyńca) w 1524 r. zlecił Michałowi Aniołowi
projekt nowej biblioteki Medyceuszów.
Uderzającym pomysłem artysty jest przedsionek budynku, sala niemal całkowicie wypełniona schodami, przywodzącymi na myśl zestalony strumień lawy.
Z tej świadomie ekscentrycznej przestrzeni przechodzi się do spokojnej i architektonicznie poprawnej czytelni, z której nie widać nielogicznie rozmieszczonych kolumn i filarów przedsionka. Doroczne wystawy, które się tu odbywają, czerpią swe eksponaty ze zbiorów Medyceuszów, obejmujących tak różnorodne manuskrypty jak egzemplarz utworów Wergiliusza z V w. i traktat o architekturze Leonarda da Vinci.
KAPLICA MEDYCEUSZÓW
Wśród budynków San Lorenzo znajduje się słynna Sagrestia Nuova Michała Anioła, która jest częścią Kaplicy Medyceuszów (wt.-sb. 9.00-14.00, nd. 9.00-13.00; 4500 L) i do której wchodzi się od Piazza Madonna degli Aldobrandini. Większą z dwóch kaplic jest Cappella dei Principi (Kaplica Książąt), duża sala wykładana marmurowymi płytami, wybudowana jako mauzoleum Cosima I i jego przodków. Odznaczająca się niegustownym wystrojem kaplica była najdroższym projektem budowlanym sfinansowanym przez ten ród i uosabia mentalność, według której wspaniałość budowli jest wprost proporcjonalna do kosztów.
Sagrestia Nuova (Nowa Zakrystia), jeden z najwcześniejszych budynków manierystycznych, została rozpoczęta w 1520 r. i miała być zarówno hołdem złożonym Zakrystii Starej (Sagrestia Vecchia) Brunelleschiego, jak i jej przeciwieństwem. Koneserzy architektury rozpływają się w zachwytach nad skomplikowanymi karnesami nad wnękami i innymi tego rodzaju ozdobami, lecz amatorzy zwrócą uwagę przede wszystkim na groby Medyceuszów, rzeźbione przez Michała Anioła w latach 1524-1533. Po lewej stronie jest grób Wawrzyńca, księcia Urbino, wnuka Wawrzyńca Wspaniałego; ukazany jest on jako człowiek myśli i na jego sarkofagu widnieją postacie Świtu i Zmierzchu, pór dnia, których dwuznaczność podoba się umysłom kontemplacyjnym. Naprzeciwko jest grób najmłodszego syna Wawrzyńca Wspaniałego, Giuliana, księcia Nemours; charakter tego człowieka czynu jest przedstawiony jako Dzień i noc. Postacie obu książąt są wyidealizowane, Wawrzyniec i Giuliano bowiem byli ludźmi pozbawionymi osobowości i po wczesnej śmierci nikt ich nie opłakiwał. Ich podobizny miały spoglądać na równie wyniosłe nagrobki Wawrzyńca Wspaniałego i jego brata Giuliana; niestety, Michał Anioł całego projektu nie zrealizował; stworzył jedynie pogodną Madonnę z Dzieciątkiem, ostatni wizerunek Madonny, jaki wyrzeźbił.
Palazzo Medici-Riccardi
Na skraju placu, przed San Lorenzo, stoi Palazzo Medici-Riccardi (pn., wt. i czw. 9.00-12.45 i 15.00-16.45, nd. 9.00-12.00; wstęp wolny), wybudowany dla Cosima Starszego przez Michelozza w latach czterdziestych XV w. Ten monolityczny, obficie rustykowany pałac był pierwowzorem takich domów jak Palazzo Pitti i Palazzo Strozzi, lecz w XVII w. został gruntownie przebudowany przez nowych właścicieli, ród Riccardi.
Z oryginalnego projektu Michelozza zachowała się tylko kaplica na górze; wnętrze jest pokryte barwnym freskiem narracyjnym Orszak Trzech Króli, namalowanym około 1460 r. przez Benozza Gozzoli. Procesja jest w zasadzie pretekstem do przedstawienia tuzinów egzotycznych strojów i potretów członków domostwa Medyceuszów — głównej kawalkadzie przewodzi uromantyczniony Wawrzyniec Wspaniały, a trochę z tyłu idzie powoli jego ojciec, Piero il Gottoso. W tłumie za świtą znajduje się sam artysta, a na jego czerwonym berecie wypisane jest w złocie imię malarza. Inne schody prowadzą z dziedzińca do Sala di Luca Giordano, złoconej, obwieszonej lustrami galerii, gdzie godne uwagi są Madonna z Dzieciątkiem Filippo Lippiego i fresk plafonowy Apoteoza Medyceuszów Luki Giordano, dzieła, z którego można jedynie wywnioskować, że Giordano nie miał poczucia wstydu.