Kościół Eremitani.
Pobliski kościół Eremitani, wzniesiony na przełomie XIV i XV w., został niemal doszczętnie zburzony podczas nalotu bombowego aliantów w 1944 r., a następnie pedantycznie odbudowany (z reguły otwarty pn.-sb. 8.15-12.00 i 15.30-18.30, nd. 9.00-12.00 i 15.30-18.00). Fotografie na lewo od apsydy ukazują zakres zniszczeń, które objęły freski przedstawiające żywoty św. Jakuba i św. Krzysztofa pędzla Mantegny — najcięższy cios, jaki wojna zadała artystycznej schedzie Włoch.
Dwudziestokilkuletni Mantegna namalował freski w latach 1454-1457, w mistrzowski sposób wykorzystując perspektywę geometryczną z określonego punktu — kluczową ideę renesansowego humanizmu, który wyróżniał nadrzędność indywidualnego postrzegania. Jak wielkie było to osiągnięcie, można dziś ocenić jedynie z nieostrych fotografii i fragmentów zachowanych w kaplicy na prawo od ołtarza głównego. Na lewej ścianie znajduje się Męczeństwo iw. Jakuba, złożone z odłamków znalezionych pośród gruzu, a na prawej Męczeństwo św. Krzysztofa, które zostało przed wojną usunięte ze ściany.
Piazza del Santo i Bazylika
Nie licząc kramów, na których można kupić ozdobne świece i olbrzymie różańce, główną atrakcją na Piazza del Santo jest wyrzeźbiony przez Donatella Pomnik Gattamelaty, jak nazywano condottiere Erasmo da Narni. Zmarł w 1443 r., a pomnik, będący pierwszą dużą rzeźbą z brązu w okresie renesansu, wzniesiono dziesięć lat później. Rzeźba jest bezpośrednim wzorcem dla weneckiego pomnika Colleoniego dłuta Verrocchia, choć trudno o dwa bardziej odmienne dzieła: Gattamelata słynął z uczciwości i dostojeństwa, toteż Donatello nadał posągowi wyraz wrażliwości i umiaru, natomiast Verrocchio przekazał wizerunek osoby zdobywającej władzę siłą. Ukształtowanie konia stanowi podwójną aluzję: do rzymskiego posągu Marka Aureliusza na koniu w Rzymie i do koni na placu Św. Marka w Wenecji.
Św. Antoni został kanonizowany w osiemnaście miesięcy po śmierci i jego grób wkrótce zaczął przyciągać tylu pielgrzymów, że postanowiono wybudować Basilica di San Antonio, czyli II Santo (latem 6.30-19.45; zimą 6.30-19.00). Jednak dopiero w XIV w. kościół znajdował się w stanie umożliwiającym umieszczenie ciała świętego w Cappella del Santo (w lewym transepcie). Na grobie pełno jest darów wotywnych w rodzaju fotografii kończyn osób uleczonych dzięki interwencji świętego. W kaplicy znajduje się dziewięć tablic ukazujących sceny z życia św. Antoniego; wykonane zostały w latach 1505-1577 i stanowią najważniejszy cykl rzeźby reliefowej XVI-wiecznych Włoszech.
Z kaplicą Św. Antoniego sąsiaduje Cappella della Madonna Moro (nazwana tak od XIV-wiecznej francuskiej rzeźby ołtarzowej), która z kolei prowadzi do Cappella Beato Luca pokrytej XIV-wiecznymi freskami, łącznie z urzekającym wizerunkiem św. Jakuba, dźwigającego w górę wieżę więzienną, by uwolnić skazańca. W nawie bocznej, tuż koło Cappella del Santo, znajduje się najlepsze w Padwie dzieło Pietra Lombardo, posąg Antonio Rosellego (1467). Jeszcze bardziej imponujące są brązowe rzeźby i reliefy Donatella na ołtarzu głównym (1444-45), które niejako wprowadziły w Padwie renesansowy klasycyzm. W Cappella del Tesoro (8.00-12.00 i 14.30-19.00), najdalszym miejscu prezbiterium, przechowywane są w relikwiarzach język i szczęka św. Antoniego.
Południowa strona Piazzy.
Na lewo od bazyliki znajdują się Oratorio di San Giorgio i Scuola di Santo (codz. IV-IX 8.30-12.30 i 14.30-18.30; II, III, X i XI 9.00-12.30 i 14.30-16.30; XII-I 9.00-12.30; 1000 L). Oratorio zostało zbudowane w 1377 r. jako kaplica grobowa, a wkrótce potem Altichiero di Zevio i Jacopo Avanzi pokryli ją freskami. Jedną ścianę zdobi fresk o niezwykłym tytule Św. Łucja pozostaje niewzruszona po próbie zaciągnięcia jej wolami do przybytku rozpusty.
Scuola została założona wkrótce po kanonizacji św. Antoniego, choć obecny budynek pochodzi z początku XV w. Parter jest nadal wykorzystywany do celów religijnych, natomiast górna kondygnacja jest zachowana w stanie zbliżonym do XVI-wiecznego, z pięknymi plafonami i malowidłami głównie z okresu 1509-1515. Cztery malowidła przypisywane są Tycjanowi.
Ze Scuola sąsiaduje Pinacoteea Civica (wt.-sb. 9.00-13.00, nd. 9.30-13.00; 2000 L, w nd. wstęp wolny), zbiór dzieł sztuki z okresu od XVI do XVIII stulecia, pochodzących z obszaru Veneto. Do najbardziej interesujących należy krucyfiks namalowany przez Giotta dla Scrovegnich i Portret młodego senatora pędzla Belliniego.
Odpocząć od całej tej sztuki można idąc za róg do Orto Botanico, najstarszego ogrodu botanicznego w Europie (V-poł. IX pn.-pt. 9.00-13.00 i 15.00-18.00, sb. i nd. 9.00-13.00; III, IV i poł. IX-X pn.-sb. 9.00-13.00, nd. 9.30-13.00; XI-II pn.-sb. 9.00-13.00; 3000 L). Ogrody zostały założone w 1545 r. przez wydział medyczny uniwersytetu jako kolekcja ziół lecznicznych i zachowane są w układzie zbliżonym do pierwotnego, nie zmieniły się również zbyt wiele okazy roślin. W 1786 r. przybył tu Goethe, aby obejrzeć drzewo palmowe zasadzone w 1585 r., które do dziś stoi.