Wenecja – Castello
Przyjęta przez nas granica CASTELLO wiedzie na północnym zachodzie wzdłuż Rio di San Felice i Sacca della Misericordia, na południowym zachodzie wzdłuż kanału, który zaczyna się przy budynku poczty w Rialto i kończy na tyłach San Marco, a na wschodzie wzdłuż Rio dell’Arsenale i samego Arsenału. Jest to dzielnica, gdzie można nacieszyć oko bardzo różną architekturą, od delikatnej i wyszukanej do rażącej swoją przesadą (Santa Maria dei Miracoli i Gesuiti), zanurzyć się w historię i mitologię Wenecji (Santi Giovanni e Paolo i Santa Maria Formosa), a także przejść się jednym z najbardziej malowniczych bulwarów na świecie, Riva degli Schiavoni.
Część północno-zachodnia
Według oficjalnego podziału administracyjnego, teren na północ od Ca’ d’Oro należy do sestiere Cannaregio, ale ponieważ Rio di San Felice i Canale della Misericordia stanowią wyraźny przedział geograficzny, umieszczenie go w Castello wydaje sie bardziej sensowne. W pobliżu północnej granicy tej strefy, Fondamente Nuove, wznosi się kościół Santa Maria Assunta, zwany popularnie Gesuiti (codz. 10.00-12.00 i 15.00-19.00). Jezuici zaczęli prace nad budową tego kościoła w roku 1714. Wykonanie inkrustowanych marmurowych ścian i rzeźbionych marmurowych „zasłon” zajęło 15 lat, ale rezultaty zachwycają nawet tych, którzy nie lubią architektury barokowej. Na pierwszym ołtarzu po lewej stronie znajduje się nocna scena Męczeństwa iw. Wawrzyńca Tycjana, której oglądanie utrudnione jest dodatkowo przez słabe oświetlenie.
Bliżej Canal Grande biegnie Strada Nova, którą wytyczono w latach 1871-72 burząc wiele domów. Jest to ruchliwa ulica handlowa, gdzie można kupić praktycznie wszystko, od spaghetti do materiałów opatrunkowych. Mniej wiecej w połowie tej ulicy odchodzi w bok niepozorna uliczka Ca’ d’Oro, która prowadzi do pałacu o tej samej nazwie. Jest to gotycki gmach, zmieniony w znacznym stopniu przez prace restauracyjne, którego najciekawsza cecha, fasada, jest najlepiej widoczna od strony wody (zob. „Canal Grande” poniżej). Mieszcząca się wewnątrz Galleria Giorgio Franchetti (pn.-sb. 9.00-14.00; 2000L) składa się z eksponatów zapisanych muzeum przez Franchettiego, który jako właściciel Ca’ d’Oro odnowił pałac na początku XX wieku, oraz z obrazów pochodzących z kilku muzeów państwowych. Jednym z cenniejszych dzieł jest wyrzeźbione przez Bartolomeo Bona zwieńczenie studni na podwórzu w kształcie głowy. Jest tu też Święty Sebastian Mantegny i pięknie rzeźbiona Młoda para Tullio Lombardo. Reprezentowani są również tacy wielcy artyści jak Tintoretto czy Tycjan, ale nie ma tu ich najlepszych dzieł, więc lepiej skoncentrować się na płótnach malarzy mniej znanych, choć czasem równie znakomitych (warto spojrzeć np. na pejzaże Widok z Piazzetty na San Giorgio i okolice mola z widokiem na Salute Francesco Guardi).
Na wschodnim końcu Strada Nova, na skrzyżowaniu ulic znajduje się Campo dei Santi Apostoli z kościołem Santi Apostoli. Z zewnątrz wygląda nieciekawie, ale wnętrze jest warte uwagi ze względu na Cappella Corner: kaplicę projektował podobno Mauro Coducci, Komunia iw. Łucji na ołtarzu jest pędzla Giambattisty Tiepolo, a wykonanie grobowca Marco Cornera (ojca Cateriny Cornaro; zob. „Asolo”) przypisuje się Tullio Lombardo.
Okolice Miracoli
Droga od Santi Apostoli do jednej z najpiękniejszych budowli w Europie, pełnego dzieł rodziny Lombardo kościoła Miracoli (Santa Maria dei Miracoli) jest już stosunkowo prosta. Kościół zbudowano w latach osiemdziesiątych XV wieku jako sanktuarium obrazu Madonny, któremu przypisywano dokonanie licznych cudów, m.in. wskrzeszenie człowieka, który przez pół godziny leżał na dnie kanału Giudecca. Za autora projektu kościoła uważa się Piętro Lombardo, ale faktem sprawdzonym jest tylko to, że artysta oraz jego dwóch synów, Tullio i Antonio, czuwali nad pracami budowlanymi i wykonali wiele zdobień. Typową cechą weneckiej architektury renesansowej był prymat efektu nad wiernością klasycznemu stylowi, i tak np. pilastry korynckie umieszczono tu pod jońskimi, aby patrzący z dołu mógł lepiej ocenić piękno tych pierwszych.
Zdobione marmurem wnętrze zawiera jedne z najbardziej wyszukanych rzeźbionych dekoracji w Wenecji. Postaci dwóch świętych oraz scena zwiastowania na balustradzie umieszczonej wysoko galerii (we wschodnim końcu kościoła) uważane są za dzieło Tullio Lombardo. Inne znajdujące się tu rzeźby są na pewno dziełem członków rodziny Lombardo, ale nie wiemy nic ponadto. Umieszczone z boku nad schodami ołtarza głowy dziecięce wywarły na Ruskinie wrażenie bardzo szczególne: „ktoś, kto był w stanie wyrzeźbić głowę dziecka w sposób tak doskonały, odciąć ją i przymocować na włosie do liścia winorośli, musiał być pozbawiony wszelkich ludzkich uczuć”.
Idąc z Miracoli dalej w kierunku Rialto napotykamy na kameralny kościółek San Giovanni Crisostomo, zbudowany ok. 1500 roku według projektu Mauro Coduc-ciego. Zawiera on wspaniałe płótno z późnego okresu twórczości Giovanni Belliniego, Św. Hieronim, Krzysztof i Augustyn oraz znakomite malowidło pędzla Sebastiano del Piombo Św. Jan Chryzostom ze iw. Janem Chrzcicielem. Liberałem, Marią Magdaleną, Agnieszką i Katarzyną. Na tyłach kościoła położony jest maleńki, otoczony starymi budynkami dziedziniec, Corte Seconda del Milion, przy którym znajduje się m.in. dom rodzinny Marco Polo.